Nieuwsbrief 5 - Placemaking
22 februari 2022
Wethouder Martijn Balster over samen stadmaken
'Te veel bewoners lopen nog vast in het ambtelijk apparaat'
Placemaking, die term, daar heeft wethouder participatie Martijn Balster niet zoveel mee. Liever spreekt hij over samen stad maken. Voor hem drukt dat beter uit wat de verhouding moet zijn tussen de gemeente en inwoners die zelf hun leefomgeving willen verbeteren. 'Laten we vooral niet bang zijn.'
Welk belang hecht je aan placemaking?
'Ik ben wethouder participatie, dus het betrekken van inwoners ligt mij nauw aan het hart. Placemaking is in mijn ogen een bijzonder instrument. Bij participatie denken veel mensen aan bijeenkomsten waar kan worden meegepraat. Dus top down, reagerend op wat de gemeente bedacht heeft. Bij placemaking is het juist de bedoeling dat bewoners en investeerders zich eigenaar voelen van hun directe omgeving en zelf aan de slag gaan, bijvoorbeeld met de openbare ruimte en de plinten in winkelgebieden. Bovendien leren bewoners zo buurtgenoten kennen, wat zorgt voor meer verbondenheid. Dat is minstens zo belangrijk. Met placemaking kun je een buurt weer laten bloeien.'
Welke rol heeft de gemeente bij placemaking?
'Bewoners nemen steeds vaker zelf het initiatief om hun leefomgeving te veranderen. De ene keer gaat het om de aanpak van een binnentuin, de andere keer over een autoluwe straat of de inrichting van een plint. Het is aan ons als gemeente om zulke goede initiatieven te ondersteunen en te faciliteren. Nu lopen te veel actieve bewoners met een goed idee nog vast in het ambtelijk apparaat. Daarom zijn we bezig met een snelloket. Op die manier zorgen we dat nog meer initiatieven werkelijkheid worden, en daar verheug ik me nu al op.'
Placemaking, is dat iets voor de happy few?
'Zelf gebruik ik liever de term samen stadmaken dan placemaking. Die term gebruiken we ook bij het Stadmakersfestival op 13 mei. Samen stadmaken geeft beter aan waar we in Den Haag voor staan; dat we willen inspelen op initiatieven overal uit de stad. Op dit moment onderzoeken de Haagse Hogeschool en de Erasmus Universiteit hoe we stadmaken een beter podium kunnen geven. Zij ontwikkelen ook een gereedschapskist, waarmee bewoners kunnen leren van de ervaringen van anderen.'
Welke kansen zie je voor gebouwen die tijdelijk leeg staan?
'Placemaking is voor mij ook creatief nadenken. In Den Haag heerst grote woningnood, daar weet ik als wethouder wonen natuurlijk alles van. Tegelijk staan veel gebouwen leeg, bijvoorbeeld in Den Haag Zuidwest. In afwachting van een permanente oplossing zou het mooi zijn als de gemeente, corporaties en vastgoedmaatschappijen tezamen tijdelijk beschikbare plekken in beeld brengen en ondernemers, maatschappelijke initiatieven en bewoners betrekken bij de invulling van die plekken. Neem het vroegere verzorgingshuis Gulden Huis in Zuidwest. Daar zijn plannen in de maak om tijdelijke woonplekken te creëren, maar ook een ontmoetingsruimte voor de buurt, werkplekken voor kunstenaars en ZZP’ers.'
De verkiezingen komen eraan. Wat zou het nieuwe college rond placemaking moeten doen?
'Ik zou het heel mooi vinden als placemaking – nee, stadmaken is toch echt beter - vast onderdeel wordt van de Haagse manier van werken. We werken er aan dat onze inwoners niet alleen een mooie plek krijgen om te wonen en te verblijven, maar ook dat ze de mogelijkheid hebben die plek zelf nog beter te maken. Laten we vooral niet bang zijn. Ik zou het geweldig vinden als we ook vaker inzetten op instrumenten als right to challenge, waarbij bewoners de gelegenheid krijgen om aan te tonen dat ze een taak beter kunnen uitvoeren dan de gemeente. We moeten bewoners actief een palet aan mogelijkheden bieden om zelf hun leefomgeving te kunnen verbeteren.'
Goedkope, snelle transformaties in Milaan
Minder auto's op straat? Pak een pot verf!
De stad radicaal veranderen en auto's omruilen voor kwaliteit van leven - dat doen ze in Milaan met het project Piazza Aperte, ofwel 'Open Plein'. In plaats van miljoenen kostende herinrichtingen kiest de Noord-Italiaanse metropool voor kleine, goedkope experimenten die makkelijk zijn terug te draaien of over te doen en bij succes definitief worden. Met gebruik van simpele materialen als verf, pingpongtafels en plantenbakken.
Demetrio Scopelliti, directeur stedenbouw en openbare ruimte van de stad Milaan, vertelde er enthousiast over tijdens de tweede internationale digitale sessie over placemaking, georganiseerd door de gemeente Den Haag en Placemaking Europe. De centrale vraag: hoe kun je zorgen dat de auto minder aanwezig is in de openbare ruimte om de levens van je inwoners te verbeteren?
Hij noemt het 'tactical urbanism', waarbij je samen met inwoners praktisch aan de slag gaat en voor lief neemt dat niet alles werkt. 'Dan geef je duizenden euro's uit in plaats van miljoenen en transformeer je plekken in maanden in plaats van jaren, met projecten die omkeerbaar zijn en die je opnieuw kunt ontwerpen als het moet.'
Open call
De stad sluit voor dit soort veranderingen een overeenkomst af met bewoners - dat kunnen mensen zijn, maar ook een school of een buurtcollectief - en stelt eenvoudige middelen beschikbaar: verf, om op het wegdek zichtbaar te maken welke ruimte je terug wilt geven aan de mensen, en simpel straatmeubilair. Een favoriet instrument is ook de open call, waarbij inwoners zelf met initiatieven komen; in het Piazza Aperte-programma 65, waarvan in drie jaar tijd 38 zijn gerealiseerd. En de auto's? Scopelliti: 'Maak je daar niet te veel zorgen om: parkeren en verkeer gaan zich vanzelf organiseren. Veel van die problemen verdampen gewoon.'
'Typische piazza'
Als voorbeeld toonde hij een brede straat met veel parkeerplaatsen voor een van de honderden Milanese kerken. 'We zeiden: waarom proberen we niet gewoon de straat te verven en op die manier de openbare ruimte terug te claimen voor mensen in plaats van auto's? Als het niet werkt, draaien we het terug. En nu werken we aan het definitieve ontwerp en wordt het een typische Italiaanse piazza.'
De coronapandemie bracht het Milanese programma in een stroomversnelling, omdat de stad tijdens de lockdown zelf ervoer wat het betekende: een straat zonder auto's. Scopelliti: 'Dan ga je nadenken over wat eigenlijk normaal is en vraag je je af: willen we terug naar die eindeloze files? Als we iets willen veranderen, dan moet het nu. En het geld hebben gewoon uit het onderhoudsbudget voor straten en wegen gehaald.'
Bekijk hier de bijdrage van Demetrio Scopelliti (vanaf plm. 5:00)
Placemaking-autoriteit Charles Landry
'Verkeerskundigen moeten veel vaker collega's opzoeken'
Ambtenaren die zich bezighouden met mobiliteit moeten veel meer multidisciplinair naar hun vak kijken, vindt de Britse auteur Charles Landry. Hij was te gast in de tweede internationale digitale sessie over placemaking, georganiseerd door de gemeente Den Haag en Placemaking Europe. Dat leidt volgens hem tot een visie op mobiliteit die meer inclusief is en mensen meer kansen biedt op ontplooiing.
Je verplaatsen in de ander is volgens Landry de kunst. 'Probeer eens echt in te voelen hoe het is om je door de stad te bewegen als kind, als oudere, of als vrouw. Als je je écht verplaatst in de ander, verander je de manier waarop mensen denken. Belangrijk is: wiens stem hoor je? Wiens data gebruik je? Als je daar goed op let, creëer je mobility justice: dan gaat mobiliteit ineens over empowerment, over mogelijkheden en kansen je te ontplooien. Dus moeten verkeersdeskundigen veel meer hun collega's uit andere disciplines opzoeken en samen nadenken over mobiliteit. Als verkeer en mobiliteit veranderen, zul je zien dat er bijvoorbeeld ook andere culturele activiteiten ontstaan. Meer disciplines betekent meer ambassadeurs'
Ruimte voor experiment
Landry stak zijn verhaal af voor een (virtueel) gehoor van 140 placemakers, uit Nederland en ver daarbuiten. Voor Landry staat als een paal boven water dat je moet durven leren en dat fouten maken mag. 'Geef mensen de kans om hun verbeeldingskracht te gebruiken. Werk aan een cultuur waarin het normaal is om te experimenteren. Probeer je tien dingen uit, dan zullen er misschien zes niet zo goed werken, maar twee zijn briljant.' En daar, zegt Landry, gaat dan weer een aanmoedigende werking van uit. 'Als mensen innovatie in de praktijk zien, gaan ze het nadoen.'
Bomenbuurt
Lilian Verkleij, beleidsambtenaar innovatie en experimenten bij de afdeling mobiliteit van de gemeente Den Haag, presenteerde tijdens de sessie een proef in de Haagse Bomenbuurt. Daar experimenteren gemeente en bewoners voorzichtig met het inruilen van parkeerplaatsen voor andere zaken die de wijken belangrijk vindt: meer stallingsruimte voor fietsen, groen en ontmoetingsplekken. Dat is mede mogelijk doordat buurtbewoners een project startten met deelauto's, waardoor er minder auto's zijn in de buurt.
Hoe zorg je ervoor dat mensen zich blijvend betrokken voelen, wilde Verkleij van Landry weten. Het panklare recept heeft Landry niet, maar: 'Als de gemeente zich als een luisterende organisatie laat zien en je een meer open cultuur van discussie weet te creëren, werk je aan een feedback-loop en een omgeving waar het geen taboe is om fouten te maken.'
Bekijk hier de compilatie van de hele bijeenkomst.
Neo de Bono, placemaker in Moerwijk
'Straks kun je wandelen en plukken in het voedselbos'
Het is de droom van Neo de Bono voor de oude pannenkoekenboerderij naast Station Moerwijk: een biologisch buurtrestaurant met voedselbos en een moestuin, gedreven door Moerwijkers. 'DaMoer is iets van óns, van Moerwijk, en als Moerwijkers gaan we het ontwikkelen.'
'Een moderne monnik' noemt Neo de Bono zichzelf. In zijn vorige leven was hij succesvol als ondernemer, maar na wat Neo 'een godservaring' noemt, liet hij zijn bedrijf voor wat het was en ging aan de slag voor de samenleving. Bettelies Westerbeek, pastor in Moerwijk, nodigde hem eens uit in haar buurt te komen kijken, en daar vond Neo zijn nieuwe bestemming. 'Ik kende Moerwijk alleen van het lied van Harrie Klorkestein. Het deed me meteen aan Rotterdam denken. Beetje rauw, hart op de tong, maar daar schrik ik niet van. De mensen hier zijn goudeerlijk en je weet onmiddellijk wat je aan ze hebt. Moerwijkers worden vaak voor asociaal versleten, maar ze delen hun laatste boterham nog met elkaar.'
Kroonjuweel
Sociaal ondernemer, maatschappelijk werker, raadsman - Neo is het allemaal. Als vrijwilliger bij de Voedselbank begon hij een sociaal spreekuur. Daar liep het al snel storm, 'want als iemand hier denkt dat je zijn shit kunt opruimen, dan weten ze je te vinden'. Vervolgens richtte Neo samen met buren en buurtgenoten de Moerwijk Coöperatie op, een door bewoners gerunde organisatie die als doel heeft om de wijkeconomie tot bloei te brengen. Onder die noemer werkt hij nu al zo'n twee jaar keihard aan zijn kroonjuweel: buurtrestaurant DaMoer.
De vroegere pannenkoekenboerderij, later Indisch restaurant Soeboer Garden, stond leeg sinds 2019. Neo was er al een paar keer langs gefietst en dacht: wat een mooie plek! Maar op zijn eerste mails aan de gemeente Den Haag kreeg hij geen reactie, en in de tussentijd werd het pand gekraakt. 'Nou, prettige wedstrijd. Eerst zat er alleen een ouwe dibbes uit de kraakbeweging, maar na verloop van tijd kwamen er steeds meer vage types in. Dat leverde spanning op in de buurt, waar al stemmen opgingen om de boel dan zelf maar te ontruimen.'
Voor gek verklaard
Na heel veel gesprekken - onder meer met de gemeente, met ProRail en met zijn voorbeeld Wessel Tiessens van Greens in the Park - besloot Neo maar eens met de krakers te gaan praten. 'Ik dacht: kunnen we niet gewoon samenwerken? Ruimte genoeg, en tenslotte wonen zij ook in Moerwijk. Een maand lang ben ik daar zowat elke dag geweest om met de bewoners te praten: Duits, handen en voeten, Poolse vrienden mee. Ik vertelde van mijn plannen, en soms nam ik de wijkagent mee of iemand van de coöperatie. Maar de bewoners gaven al snel aan dat ze helemaal geen zin hadden om te werken en uiteindelijk heb ik een afspraak met ze gemaakt: je hebt twee weken om rustig te vertrekken, want dan gaan we toch echt aan de slag. Ik heb nog een opslag geregeld voor hun spullen.'
Op 27 mei 2021 was het zo ver en verscheen Neo met een kleine afvaardiging - coöperatie, ambtenaren, leegstandbeheerder - aan de poort. 'Voor onze ogen ontstond nog een vechtpartijtje tussen de laatste bewoners. Ik zette voor de zekerheid mijn bril af, maar ze deden keurig voor me open. Ik zei: "Je hebt een uur om je spullen te pakken, dan zitten er nieuwe sloten op". Toen kozen ze eieren voor hun geld en vertrokken zonder slag of stoot. Want ik had de sleutel én een huurcontract van de gemeente.'
Experience-center
Voorlopig is het hard werken om DaMoer van de grond te krijgen. Een goede businesscase schrijven, financiering regelen, het pand en het terrein er omheen opknappen, er is nog heel veel te doen. Maar vraag Neo naar de toekomst en de droom krijgt een gezicht. 'Straks kun je wandelen en plukken in het voedselbos. Dan kom je aan bij het restaurant met je oogst en vragen of ze er daar wat lekkers van maken. Of zelf leren om het te doen, dan krijg je een kookworkshop. We maken er een soort experience-center van. Wie weet is dit wel het begin van de Blue Zone Moerwijk en worden straks alle Moerwijkers honderd jaar!'
Een aantal bewoners is aangewezen als 'buurttalent' - zij krijgen de tijd en ruimte om onder begeleiding te werken aan Da Moer. Neo: 'Het is een leer-werkproject. Zo bouwen we de wijkeconomie op, we bieden Moerwijkers geloof in eigen kunnen en zorg op maat waar dat nodig is. Da Moer is iets van óns, van Moerwijk, en als Moerwijkers gaan we het ontwikkelen. De wijk bepaalt het tempo.'
'Wat heb jij nodig?'
Wat is Neo's belangrijkste tip voor geslaagde placemaking? 'Je hebt hier een wijk met heel veel mensen die iets willen, maar die aanlopen tegen een gemeente die met de beste intenties niet altijd de goede dingen doet. Ik zeg: als je het voor óns doet, moet je ook bij óns beginnen. Steeds vragen: wat heb jij nodig? Hoe kan ik je helpen? Als je je daar bewust van bent en je zit samen lekker in je vel, kun je met elkaar gaan vliegen.'
Streetlab Noorderbeekdwarsstraat
De straat als laboratorium voor de toekomst
Hoe maak je een Haagse straat toekomstbestendig en bestand tegen uitdagingen van de komende decennia? Die vraag willen de bewoners van de Noorderbeekdwarsstraat en het resilience team van de gemeente Den Haag samen beantwoorden. Op 19 maart aanstaande start daarom het Resilience Streetlab.
De Engelse term resilience betekent veerkracht. Voor een stad - en in het klein voor een straat - betekent veerkracht dat je goed kunt omgaan met uitdagingen en mogelijke tegenslagen. Die zijn er genoeg: denk aan extremer weer, de coronapandemie, de gevolgen van de nieuwe digitale economie voor de samenleving en, meer algemeen, de toenemende onrust in de maatschappij. Hoe je daar als stad goed mee omgaat, daarover denkt Den Haag mee in een internationaal netwerk van grote steden: het 100 Resilience Cities Network.
Stad in het klein
Doel van het Resilience Streetlab in de Noorderbeekdwarsstraat is samen te kijken hoe je een complete straat veerkrachtig maakt voor de toekomst. De Noorderbeekdwarsstraat is bewust gekozen. Het is de stad in het klein: een mix van jongeren en ouderen en koop- en huurhuizen. Er zitten ondernemers, er staat een verzorgingshuis en de straat kruist twee pleinen. Het doel van het streetlab is om bewonersinitiatieven koppelen aan bestaand beleid, gemeentelijke programma's en initiatieven en zo samen te onderzoeken hoe je met een bescheiden investering een straat een stuk sterker kunt maken.
Meer weten over veerkracht van Den Haag en resilience? Bekijk dan dit filmpje.
Corporatie Staedion actieve placemaker in Zuidwest
Wie op zoek gaat naar placemaking-initiatieven in Den Haag Zuidwest, komt al snel woningbouwcorporatie Staedion tegen. De corporatie ziet verbeteren van de leefbaarheid in de wijk als een belangrijke opgave, samen met bewoners, winkeliers, scholen en welzijnswerkers. Placemaking krijgt in Zuidwest gestalte in allerlei vormen: kunst op de kopgevels, moestuinen en tijdelijke programmering in vastgoed.
Moestuintjes in Bouwlust en Vrederust
Een duidelijk voorbeeld zijn de moestuinen in Zuidwest. De wijken Bouwlust en Vrederust tellen er nu in totaal zestien. Bewoners hebben voortuinen geadopteerd, er zijn flink wat kavels in de binnentuinen waar bewoners groente en fruit kweken en er is één locatie waar je kunt spreken van echte stadslandbouw. Staedion ondersteunt die initiatieven samen met de gemeente en Fonds 1818.
Tijdelijk gebruik vastgoed ‘t Zicht
Staedion kijkt waar mogelijk of het eigen bedrijfsvastgoed en maatschappelijk vastgoed een tijdelijke bestemming kan krijgen waar de buurt wel bij vaart. Een voorbeeld is 't Zicht, waar de corporatie in 2023 een concept wil neerzetten rond het thema 'Make, Meet, Move'. Daarop vooruitlopend krijgen lege ruimtes nu al een mooie invulling; denk aan de ééndagszaak waar bewoners en startende ondernemers terecht kunnen met ideeën als een naaiatelier en een repaircafé. Ook is er ruimte voor een fotocafé, fitness/bootcamp, workshops en activiteiten voor jongeren.
Initiatieven voor jongeren in Dreven, Gaarden en Zichten
Samen met jongeren uit de Dreven wil Staedion komende zomer een jeugdhonk realiseren aan de Dreef. De corporatie kijkt inmiddels ook met jongeren uit de Zichten en de Gaarden naar mogelijkheden om initiatieven voor jongeren in die buurten vorm te geven.
Uitkomsten onderzoek ‘Moerwijk, alle kaarten op tafel’
Onderzoekers Marlies Vermeulen en Remy Kroese van Dear Hunter hebben eind januari de resultaten gepresenteerd van hun veldonderzoek op het Heeswijkplein in Moerwijk. Hun 'cartopologische atlas' van Moerwijk daagt beleidsmakers uit om anders te kijken; om beleid niet te stoelen op bekende algemeenheden, maar op het specifieke - en soms unieke - van Moerwijk.
De negen kaarten in de atlas staan elk op zich en laten zich lezen en begrijpen zonder verdere context. Ze tonen overduidelijk het verschil tussen de ‘leefwereld’ - die van de bewoners - en de ‘systeemwereld’ - die van organisaties en beleidsmakers. Een van de kaarten gaat over de renovatie van portiekflats door woningcorporatie Vestia; een renovatie die beter geïsoleerde woningen opleverde, maar volgens de onderzoekers de afstand tussen bewoners vergrootte. Een andere kaart gaat over 'je thuis voelen', en laat zien wat de impact is als je je 's avonds buiten niet op je gemak voelt, maar ook niet in je eigen huis.
Verder lezen? Bekijk alle kaarten op www.dearhunter.eu/moerwijk
Community building op bestelling: het buurtbakkie
Ambtenaren van de gemeente Den Haag die in de wijken in gesprek willen met bewoners, kunnen daarvoor sinds kort beschikken over het 'Buurtbakkie': een kleine, mobiele ontmoetingsplek. Het buurtbakkie heeft een klein terras, en bij slecht weer kun je zelfs binnen zitten. Je kunt er koffie en thee zetten of een koel drankje schenken. Dus: wil je kennis maken met buurtbewoners, ideeën ophalen of een goed gesprek voeren over wat inwoners bezighoudt? Dan is het buurtbakkie iets voor jou.
Het buurtbakkie is beschikbaar voor de stadsdelen van de gemeente en voor de gemeentelijke diensten, eenmalig of regelmatig in een korte periode. Meer weten? Neem contact op met de community builders van de gemeente Den Haag, Saskia de Vin (saskia.devin@denhaag.nl) of Mariëlle Zomerschoe (marielle.zomerschoe@denhaag.nl).
AGENDA
Nieuwe datum Stadmakersfestival
De nieuwe datum van het Stadmakersfestival is bekend! Het festival stond eerst gepland voor februari maar moest worden uitgesteld vanwege corona. De nieuwe datum is 13 mei 2022. Meer informatie vind je op de website: http://www.haagsestadmakers.nl.
Creative Bureaucracy Festival
Elk jaar organiseert auteur Charles Landry het Creative Bureaucracy Festival in Berlijn. Dat festival viert creativiteit en de samenwerking tussen stadmakers en ambtenaren. Dit jaar is het festival op 2 juni, voorafgegaan door een digitale kick off op 24 maart. Leuke initiatieven, interessant netwerk. Meer info.
Placemaking Week Europe
Dit jaarlijkse evenement vindt dit jaar plaats in Pontevedra van 27 tot 30 september. De gemeente Den Haag zal met een programmaonderdeel over een stedenband acte de présence geven.
TIPS
Financieel
- Zoek je financiering voor een idee om energie te besparen of duurzame energie op te wekken? Misschien kom je wel in aanmerking voor een bijdrage van het Klimaatfonds! Meer info.
- Ben je een vrijetijdskunstenaar en zou je graag een subsidie ontvangen voor je activiteiten of projecten? Neem dan eens een kijkje bij het subsidieloket van Cultuurschakel. Meer info.
Om te lezen
ALGEMEEN
Suggesties?
De afdeling placemaking van de gemeente Den Haag is continu opzoek naar nieuwe ideeën, projecten en tools voor placemaking. Kom op dus met je tips. Misschien staat die van jou dan wel in de volgende nieuwsbrief! Mail dus naar placemaking@denhaag.nl.
Contact
Wil je meer informatie over placemaking dan kan je ons altijd mailen: placemaking@denhaag.nl.
Wil je aan of afmelden voor deze nieuwsbrief dan kan dit eenvoudig door een mailtje naar placemaking@denhaag.nl.
Volg ook de LinkedIn pagina van placemaking Den Haag en maak een connectie met andere placemakers uit de stad.
Eerdere nieuwsbrieven placemaking
Nieuwsbrief 3, december
Nieuwsbrief 4, januari
|
